Merkez Bankası Nedir? Görevleri Nelerdir?

Her ülkenin veya birliğin Merkez Bankası bulunmaktadır. Merkez Bankası, para politkalarından sorumlu olan kurum olarak tanımlanabilir. En temel amacı ise fiyat istikrarını sürdürmek ve sağlamaktır. Tabi ki bunun haricinde pek çok farklı kalemi de kapsamaktadır.

Merkez Bankası siyasi politikalardan uzak bir kurumdur yani bağımsız bir kuruluştur. Yasalar dahilinde çalışan Merkez Bankası için devletin bankası tanımını yapmak yanlış olmayacaktır.

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının Tarihi

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası (TCMB) 11 Haziran 1930 senesinde kurulmuştur. Kurulmasının ardından 3 Ekim 1931 senesinde faaliyete başlamıştır. Bağımsız bir politikaya sahip olması gerektiği için anonim şirket olarak kurulmuştur.

İkinci Dünya Savaşı’nın olumsuz etkileri görüldüğü 1940’lı senelerde TCMB kamu kesiminin finansman açığını kapatmaya yönelik hamlelerde bulundu. Dolayısıyla 1938-1940 seneleri arasında fiyatlar 3 kattan daha fazla arttı.

1980’li senelerde ülkede yaşanan ekonomik gelişmeler hem ülke hem de TCMB açısından dönüm noktası oldu. 24 Ocak 1980 tarihinde yapılan açıklamalarla Türkiye ekonomisinde yapısal reformlar oluştu. 1983 senesinde Merkez Bankası, altın ve döviz rezervlerini yönetme konusunda yetkilendirildi.

Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankasının Görevleri Nelerdir?

Merkez Bankasının çokça görevi bulunmaktadır. Yukarıda bahsettiğimiz üzere en temel görevi “fiyat istikrarını sağlamak ve sürdürmek“dir.

Merkez Bankasının en önemli görevlerinden bir tanesi de para basma işlemidir. Dolaşımda bulunan paranın miktarı politikalara göre arttırılmak istenebilir. Bu görev ise merkez bankasına aittir. Para basma işlemi öncelikle değerlendirilir ve para basma veya basmama kararı alınır. Bu sonuca göre de faaliyette bulunur.

Tabi ki Merkez Bankasının en can alıcı görevlerinden bir tanesi para politikalarını uygulamaktır. Uygulanan bu politikalar sonucunda para arzı kontrol altında tutulur. Bu sayede faiz oranlarını değiştirerek ekonomi de istikrar sağlamaya çalışır. Faiz oranına bağlı olarak enflasyon, deflasyon, ülke döviz kuru gibi durumlar da kontrol altına alınmaya çalışılır.

Ülkede yer alan diğer bankalarda TCMB kontrolü altındadır. Tüm bankalar arasında ortak bir otoriteye sahiptir. Yani nasıl vatandaşlar normal bankalarla işlem yapıyorsa, bankalar da Merkez Bankası ile işlem yapmaktadır. Türkiye’de çalışan her banka haftanın son mesai gününün son saatinde Merkez Bankasına rapor vermek zorundadır.

TCMB’nin bir diğer görevi ise bankacılık sektörünü düzenlemek ve denetlemektir. Aynı zamanda hükümete ve diğer bankalara kredi de sağlar. Bu kredileri verirken ülkedeki altın ve döviz rezervlerini de kontrol eder. Buna bağlı olarak da altın veya döviz yatırımı yapmak isteyen kişilerin faiz oranıyla beraber rezerv tutma oranını da göz önünde bulundurması gerekiyor. Bunun yanında ülkedeki altın ve döviz rezervlerini saklamakla da görevlidir.

Tüm bunlardan da anlaşılacağı üzere merkez bankası tüm bankaların bağlı olduğu ve bankaların üzerinde olan bir kurumdur. Bu görevinin yanında para politikalarını yöneterek faiz oranı belirleme, para basma gibi işlemler Merkez Bankasına aittir. Ayrıca devletin para kasası olarak da görülmektedir. Bu sayede ekonomik dengeyi sağlar ve fiyat istikrarını yönetebilir. Ayrıca gerekli durumlarda eğer altın ve döviz rezervleri uygunsa hükümete ve bankalara kredi vermektedir. Özetle ülkenin dengeli ve istikrarlı bir şekilde ekonomik olarak kalkınması için gerekli olan en önemli kurumlardan bir tanesidir.