Enflasyon Nedir? Enflasyon Hakkında Her Şey

Hemen hemen her gün ‘enflasyon arttı’, ‘enflasyon oranlarında düşüş var’ gibi cümleler duyuyoruz. Enflasyonu kısa ve öz bir şekilde açıklamak gerekirse, mal ve hizmetlerin genel seviyesindeki fiyatının sürekli olarak artmasıdır.

Genel olarak ekonomide fiyatlar sürekli arttığı için enflasyon ortaya çıkıyor. Peki, enflasyon nedir, enflasyon nasıl hesaplanır, enflasyon neden yükselir? gibi soruların temel ve anlaşılır bir cevabını arıyorsanız yazımızın devamını okumanızı tavsiye ederim.

Enflasyon Neden Yükselir?

Enflasyonun neden yükseldiğini açıklamak için öncelikle neden satın aldığımız mal ve hizmetlere zamanla daha fazla para vermemiz gerektiğini anlamamız gerekir. Bunun temel olarak üç ana sebebi bulunmaktadır.

Talep Enflasyonu: Bir ürününe olan talep üretimden daha fazla olursa talep enflasyonu ortaya çıkar. Eğer yapılan üretim talebi karşılamıyorsa, ürünün veya hizmeti fiyatı artar. Bu duruma birkaç tane örnek vermek gerekirse; yazın otel fiyatlarının artması, araba kiralama fiyatlarının artması, motosiklet fiyatlarının artması talep enflasyonuna örnek gösterilebilir.

Maliyet Enflasyonu: Bir ürünün üretim maliyeti arttığı zaman doğal olarak fiyatı da artmaktadır. Örneğin 10 birim paraya ürettiğiniz bir oyuncağı, 13 birim paraya üretirseniz, satış fiyatınız da artacaktır. Yani oyuncağı üreten firmada, çalışanın maaşı arttığında, ham madde fiyatı arttığında malın fiyatı da yükselecektir. Bu duruma da maliyet enflasyonu adı verilmektedir.

Beklenti Enflasyonu: Ekonomide önümüzdeki dönemde enflasyonunun artacağını düşünerek üretilen malın veya verilen hizmetin fiyatının artmasıdır. Örneğin, gelecek dönemde enflasyonun artacağını düşünen birisinin ev kirasına zam yapması bu duruma örnek olabilir.

Enflasyon Nasıl Hesaplanır?

Enflasyonun temel olarak neden yükseldiğini anlamış olduk. Artık enflasyonun nasıl hesaplandığını anlamak daha kolay olacaktır.

Enflasyon oranını ölçebilmek için fiyatlar aylık olarak takip edilmektedir. Tabi ki bu fiyat takibi yapılırken farklı ürün kategorileri göz önünde bulundurulmaktadır. Bu ürünler içerisinde genel olarak toplumun tükettiği ürünler ve aldığı hizmetler ele alınmaktadır. Daha sonra bu ürünler gıda, giyim, ulaşım gibi farklı gruplara ayrılır. Bu gruplar oluşturulurken toplumun hangi ürünleri daha çok satın aldığı da göz önünde bulundurulur. Bu yöntemle hesaplanan enflasyon oranı Tüketici Fiyat Endeksinin yıllık yüzde değişimi, yani yıllık enflasyonu gösterir.

Örneğin; 1 Ocak 2019’da bir sepet oluşturdunuz. Bu tarihte oluşturduğunuz sepete 100 lira ödüyorsunuz. Oluşturduğunuz sepetin fiyatını her ay kontrol ediyorsunuz ve üzerinden tam bir sene geçiyor. 1 Ocak 2020 tarihinde oluşturmuş olduğunuz sepet 105 lira olduysa, yıllık enflasyon oranınız %5 demektir.

Enflasyon Nasıl Düşer?

Paranın satın alma gücü zamanla azaldığı için insanlar günlük hayatında eski bir tarihten anı anlatacağı zaman ‘o zamanın parasıyla’ ifadesini kullanmaktadır. Buna örnek vermek gerekirse 60’lı senelerde araba alabileceğiniz  parayla bugün bir ekmek alamazsınız. Bu örnek de alım gücünün zaman içerisinde ne kadar güçlü azaldığının ifadesidir.

Yüksek enflasyon durumunda ülkede kullanılan paranın alım gücü azalmaktadır. Dolayısıyla vatandaşlar parasının değerinin azalmasını istemediği için farklı ulusların para birimine yatırım yapmayı tercih edebilir. Bizim ülkemizi referans alarak örnek vermek gerekirse Türk lirasının alım gücü azaldığı zaman, parasının erimesini istemeyen kişiler dolar gibi farklı para birimleri satın alabilirler. Böyle bir durum içerisinde kısır döngü meydana gelmektedir.

Yüksek Enflasyon Nelere Yol Açar?

• Yüksek enflasyonun en büyük sorunlarından bir tanesi belirsizlik meydana getirmesidir. Bu belirsizlikler; üreticilerin fiyat belirlemesini, tüketicilerin fiyat takip etmesini zorlaştırır. Bunun yanında yatırım ve birikim kararları sağlıklı bir şekilde verilemez. Ayrıca bankalar yüksek faiz oranıyla kredi verir.
• Yüksek enflasyon ortamında bir malın fiyatı önceden tahmin edilemez ve sıkılıkla güncellenir. Bir ürünün diğer bir ürüne göre daha pahalı veya ucuz olduğunu anlamak güçleşir. Dolayısıyla şirketler ve tüketiciler yanlış analizler yaparak olumsuz satın alma kararları verebilirler ve verimsiz kaynak kullanımı ortaya çıkar.
• Enflasyonun yüksek olması toplumsal sorunlara da yol açacaktır. Geçmişten bu yana yaşanmış olan yüksek enflasyon durumlarında toplumsal istikrarsızlıklar meydana gelmiştir.
• Yüksek enflasyon, dar gelirli kişiler için daha büyük sorunlara yol açar. Yoksulluk artar ver gelir dağılımı bozulur. Enflasyon yüksekken birikime sahip olan kişiler faizlerin artmasıyla beraber servetlerini daha da arttırabilir. Ancak düşük gelirli kesimin böyle bir imkanı olmadığı için yüksek faizden borç almak zorunda kalır ve gelir dağılımda dengesizlik ortaya çıkar.